ESR er skammstöfun á Effort Sharing Regulation. Um er að ræða evrópska reglugerð um sameiginlegar efndir ríkja innan Evrópu (ESB og EES löndin) um að draga úr gróðurhúsalofttegunum. Markmið fyrir beina ábyrgð ríkja (ESR) er reiknað út frá samræmdum forsendum þar sem meðal annars er litið til landsframleiðslu á mann og möguleika ríkja til að draga úr losun. Ríkin skulu sameiginlega ná 30% samdrætti í þeirri losun sem fellur undir beinar skuldbindingar ríkja árið 2030 miðað við árið 2005. Hér undir fellur til dæmis losun frá vegasamgöngum, skipum sem sigla á milli íslenskra hafna, orkuframleiðslu og smærri iðnaði, F-gösum, landbúnaði og úrgangi.

Hvert aðildarríki hefur fengið skilgreint markmið um þann lágmarkssamdrátt sem það þarf að ná. Lágmarksframlag Íslands er 29% en stjórnvöld hafa sett sér markmið um meiri samdrátt til ársins 2030 eins og lesa má um í aðgerðaáætlun í loftslagsmálum.

ETS (e. Emission Trading System) er viðskiptakerfi Evrópusambandsins með losunarheimildir. Ísland tekur þátt í þessu viðskiptakerfi samkvæmt ákvæðum samningsins um Evrópska efnahagssvæðið (EES).

Kerfið virkar með þeim hætti að fyrirtæki í ákveðnum greinum, sérstaklega stóriðju og flugrekstri innanlands, fá úthlutað heimildum sem eiga að duga fyrir ákveðnum hluta af losun þeirra. Fyrirtækjunum er síðan ætlað að draga úr þeirri losun sem upp á vantar, en ef það tekst ekki þurfa þau að kaupa sér viðbótarheimildir á markaði. Á sama hátt geta þau fyrirtæki sem tekst að draga meira úr sinni losun en þeirra heimild kveður á um, selt umframheimildir. Með þessu móti er reynt að tryggja að samdráttur verði með sem hagkvæmustum hætti.

Gróðurhúsalofttegund er lofttegund sem veldur gróðurhúsaáhrifum, þ.e.a.s. gleypir í sig hita sem endurkastast frá yfirborði jarðar. Koldíoxíð (CO₂), metan (CH₄), glaðloft (N₂O) og F-gös eru allt dæmi um gróðurhúsalofttegundir.

Gróðurhúsalofttegundir eru einungis lítið brot af andrúmsloftinu (innan við 1%) en gegna engu að síður mikilvægu hlutverki. Án þeirra væri jörðin svo köld að hún væri varla byggileg. En ef styrkur gróðurhúsalofttegunda eykst mikið skapar það þó vanda. Aukinn styrkur leiðir til þess að gróðurhúsaáhrifin verða meiri, þ.e.a.s. meðalhitastig á jörðinni hækkar. Hlýnunin veldur loftslagsbreytingum sem geta haft margvísleg áhrif á náttúru og samfélag manna.

Athafnir mannsins hafa leitt til þess að styrkur gróðurhúsalofttegunda fer hækkandi. Hér munar mestu um stóraukna losun á koldíoxíði (CO₂) vegna bruna á jarðefnaeldsneyti. Breytt landnotkun og eyðing skóga hefur líka áhrif á kolefnishringrás jarðar og leiðir til þess að magn koldíoxíðs í andrúmslofti eykst. Önnur mikilvæg gróðurhúsalofttegund, sem athafnir mannsins hafa áhrif á, er metan (CH₄). Það myndast t.d. í maga húsdýra (sérstaklega jórturdýra), við notkun húsdýraáburðar, við hrísgrjónarækt, frá sorphaugum og frá votlendi. Glaðloft (N₂O) er þriðja mikilvægasta gróðurhúsalofttegundin en  losun þess verður til m.a. við áburðarnotkun í landbúnaði, við notkun húsdýraáburðar og við bruna jarðefnaeldsneytis. Auk þessara þriggja lofttegunda, sem geta verið í andrúmslofti bæði vegna náttúrulegra ferla og vegna umsvifa mannsins, eru einnig til F-gös, sem eru lofttegundir sem eru eingöngu manngerðar. Þetta eru t.d. vetnisflúorkolefni (HFC), peraflúorkolefni (PFC) og brennisteinshexaflúoríð (SF₆). Þessar lofttegundir eru notaðar í margvíslegum iðnaði og eru jafnframt mjög öflugar gróðurhúsalofttegundir.

IPCC stendur fyrir Intergovernmental Panel on Climate Change sem á íslensku kallast Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar. Nefndin var sett á laggirnar árið 1988 og hefur það hlutverk að taka saman vísindalegar, tæknilegar, félags- og efnahagslegar upplýsingar um grundvöll þekkingar á loftslagsbreytingum af mannavöldum. Úttektirnar fjalla um vísindalega þekkingu á loftslagsbreytingum af mannavöldum, um afleiðingar þessara breytinga og um aðlögun og viðbrögð til að sporna við þessum breytingum. Tilgangurinn er að upplýsa þá sem eru við stjórnvölinn hverju sinni með greinagóðum skýrslum sem taka saman þá þekkingu sem til er á hverjum tíma um eðli loftslagsbreytinga, orsakir og afleiðingar. Jafnframt metur nefndin framtíðaráhættu miðað við mismunandi sviðsmyndir og setur fram hugmyndir um mótvægisaðgerðir og aðlögun. Sjá nánar um hlutverk IPCC á vef Veðurstofunnar sem fer með aðild Íslands að IPCC. Hér má lesa um skýrslu vinnuhóps 1 sem kom út í ágúst 2021.

Ein kolefniseining (eða eitt kolefnisjöfnunarvottorð) er fjárhagsleg eining sem felur í sér sönnun þess að losun á einu tonni koldíoxíðsígilda út í andrúmsloftið hafi sparast miðað við óbreytt ástand. Kaupandi slíkrar einingar (vottorðs) getur notað hana til að sýna fram á að hann hafi kolefnisjafnað eitt tonn af eigin losun gróðurhúsalofttegunda, t.d. vegna raforkunotkunar, flugferða, bílferða o.s.frv.

Viðskipti með kolefniseiningar fara að miklu leyti fram á svokölluðum valkvæðum kolefnismörkuðum (e. voluntary carbon markets). Seljendur á slíkum mörkuðum geta verið t.d. fyrirtæki, sjóðir og stofnanir sem hafa milligöngu um að veita fé í verkefni á sviði kolefnisjöfnunar. Einnig tíðkast að kolefniseiningar séu keyptar beint af framkvæmdaraðilum verkefna. Kaupendur kolefniseininga geta verið hvaða aðilar sem vera skal, s.s. einstaklingar, fyrirtæki, stofnanir, opinberir aðilar og þjóðríki.

Sjá nánar í greinargerð Loftslagsráðs um Innviði kolefnisjöfnunar á Íslandi.

Þegar losun og binding koldíoxíðs (CO2) jafnast út verður nettólosunin núll og þá er talað um kolefnishlutleysi (e. carbon neutrality).

Kolefnishlutleysi sem hugtak er flestum framandi enda hefur það fram til þessa einkum verið notað í samskiptum innan vísindasamfélagsins. Notkun þess í pólitískri og samfélagslegri umræðu hófst fyrir alvöru í aðdraganda Parísarsamningsins og varð síðan hluti af þeim samningi í árslok 2015.

Kolefnishlutleysi lýsir ástandi þar sem jafnvægi hefur náðst milli hraða losunar og bindingar af mannavöldum og nettólosun er því núll.  Kolefnishlutleysi lýsir lokamarkmiði, ekki leiðinni að því marki. Kolefnisjafnvægi er samheiti og á ensku eru hugtökin carbon neutrality, climate neutrality og net-zero emissions mest notuð, eða CO2 neutral. Við það ójafnvægi sem nú ríkir á heimsvísu er losun mun meiri en binding. Hraði uppsöfnunar kolefnis í andrúmsloftinu ræðst af nettóniðurstöðunni þegar binding er dregin frá losun.

Spurningin sem stjórnvöld og samfélagið allt stendur frammi fyrir er ekki hvort kolefnishlutlaust Ísland sé möguleiki, heldur hvers konar kolefnishlutlaust Ísland fellur best að framtíðarsýn þjóðarinnar. Margar leiðir eru færar að þessu marki. Leiðin sem farin verður mun ráða úrslitum um lífsgæði og hagsæld þeirra sem landið munu byggja.

Hemja þarf heimslosunina þ.a. hún nái hámarki án frekari tafar. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) hefur að beiðni aðildarríkjanna metið hver þróunin þurfi að verða svo að ná megi markmiði Parísarsamningsins. Meginskilaboðin eru þau að helminga þarf heimslosunina 2030 og síðan aftur á hverjum áratug til 2050.

Stjórnvöld á Íslandi hafa sett sér markmið um kolefnishlutleysi Íslands árið 2040 (og fest í lög) sem framlag Íslands til að ná markmiðum Parísarsamningsins. Aðgerðaáætlun stjórnvalda í Loftslagsmálum, lýsir aðgerðum sem miða að því að ná markmiði um að minnka losun um ríflega milljón tonn af CO2-ígildum árið 2030, miðað við losun ársins 2005.

Lesa má nánar um kolefnishlutleysi í greinargerð Loftslagsráðs.

Kolefnisjöfnun er skilgreind í íslenskum lögum. Orðið kolefnisjöfnun vísar alla jafna til þess þegar bætt er fyrir losun gróðurhúsalofttegunda án lagaskyldu, þ.e. í öðrum tilgangi en að uppfylla lagalegar kröfur um skil á losunarheimildum. Slíka kolefnisjöfnun má kalla valkvæða kolefnisjöfnun. Hafa þarf í huga að ekki eru alltaf skýr skil milli valkvæðrar kolefnisjöfnunar annars vegar og kaupa á losunarheimildum til að uppfylla lagalegar skyldur hins vegar. Bæði ríki og fyrirtæki geta heyrt undir kerfi sem gera þeim lagalega skylt að standa skil á losunarheimildum vegna losunar gróðurhúsalofttegunda.

Í lögunum segir að kolefnisjöfnun sé þegar aðili hlutast til um aðgerðir annars aðila til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og/eða binda kolefni úr andrúmslofti og notar staðfestingu á slíkum samdrætti eða bindingu til að jafna út sína eigin losun (að hluta eða öllu leyti). Þetta er oftast gert með því að fjármagna verkefni sem a) koma í veg fyrir losun á samsvarandi magni gróðurhúsalofttegunda annars vegar, eða b) fjarlægja samsvarandi magn gróðurhúsalofttegunda úr andrúmsloftinu.

Kolefnisjöfnun, hvort sem hún er með bindingu eða fjármögnun á samdrætti annars staðar, þarf að vera ábyrg, vísindalega staðfest og vottuð. Innviðir fyrir kolefnisjöfnun innanlands eða í samstarfi við aðrar þjóðir eru of veikir eins og stendur. Loftslagsráð hefur farið yfir stöðuna og mun leiða saman helstu gerendur á þessu sviði til að stuðla að umbótum. Huga þarf að aðferðafræði við mat á losun og bindingu, tilurð og viðskiptum með kolefniseiningar og þörfinni fyrir miðlæga skráningu á slíkum einingum. Einnig þarf að koma á vottun á þessum þáttum.

Lesa má um innviði kolefnisjöfnunar í greinargerð Loftslagsráð, um kolefnisjöfnun  í tengslum við umfjöllun um kolefnishlutleysi í samantekt  Loftslagsráð og skilgreiningu á kolefnisjöfnun á vef Umhverfisstofnunar.